Avissu
Esti endilgui ebi sel revissau por un corretol.
Islandia
Bandera d'Islándia
Situación d'Islandia
Luengua oficial islandés
Capital Reykjavík
Presidenti Guðni Th. Jóhannesson
Primel Menistru Katrín Jakobsdóttir
Cumprimentu
 - Total
 - % augua
Posición 105ª
103.125 km²
2,75%
Puebración
 - Total (2021)
 - Densidá
Puestu 181º
341.243
3 ab/km²
PIB
 - Total (2005)
 - PIB/capita
Posición 135ª
11.271 millonis e US$
37.792 US$
Moeda Corona islandesa
Inu Lofsöngur
Domeñu Internet .is
Códigu telefónicu +354
Biembru de: ONU, OTAN, OCDE, OSCE, Consehu Nórdicu

La República d'Islandia (en islandés Lýðveldið Ísland [ˈliðvɛltɪð ˈislant]) es un estau insulal que holma parti d'Uropa i que s'alcuentra assitiau al norti del océanu Atlánticu, cerquina de la parti bajera del círculu polal árticu.

Geografia Edital

 
Imahin e satéliti d'Islándia.
 
Parqui Nacional e Þingvellir
 
Eldgjá


Islándia es una gran isla volcánica assitiá nel Atánticu Norti, es la 18ª isla del mundu por cumprimentu. Es la mayol parcela geográfica totalmenti d'origin volcánicu del mundu. Por tantu, tien un trahineu geotérmicu emportanti.

Está assitiá ena Dorsal Meya del Atlánticu Norti, de la que representa la su parti emerhenti. Está assitiá al salienti de Groenlándia de la que dista 250 km i deseguia al sul del cículu polar árticu, a el oesti del mari de Noruega.

El rift asociau a la dorsal Meyu Atlántica, hazi la partición entri la placa Uroasiática i la placa Norteamricana passa por meyu d'Islándia de suloesti a nordesti. Esti fenómenu geográficu está bien claru nel Parque Nacional de Þingvellir ondi el promontóriu hizu un anfiteatru natural i comu curiosiá nese mesmu sitiu hazi cuasi mil añus, los islandesis hizun el su primel parlamentu, el únicu dantañu qu'á sobreviviu hata ogañoti, el llamau Alþingi.

Cuasi la metá del área islandesa, d'origin volcánicu recienti, consiti en desiertus de lava montañosus, el puntu mas cimeru está a una altitú de 2.119 metris por cima del nivel meyu de las áuguas del mari, i algotrus terrenus árius. Onci por cientu de la su superficie está acopetau polos glaciaris, siendu el Vatnajökull de 8300 km² el mayol de tós.

El cumprimentu de la isla midi en conjuntu 103 125 km², de los cualis 100 329 km² son de tierra i 2.796 km² d'áugua. El largu de las sus costas es de 4 988 km. El su puntu mas arribota es el volcán Hvannadalshnjúkur con 2 119 m.

Los tozus mas largos que recorrin la isla d'Islándia son el Þjórsá con 230 km de longol i el Jökulsá á Fjöllum con 206 km. Estus tozus son cortinus, enque suelin lleval abondu caudal d'áugua.

Volcanis Edital

Islándia es unu de los paisis con mas trajineu volcánicu. Ain alreol de 200 volcanis post-glaciaris, de los cualis polo menus 30 tienin hechu erupción dende qu'el país fue estabeleciu nel sigru IX e.C. Mas menus sueli abel una erupción ca cincu añus.

El volcán islandés con mas nombraria es el Hekla conociu nel mundi cristianu de la Eá Meya comu la morá de los condenaus, dende la su primera erupción registrá en 1104, que desfarató grandis áreas i campus. Al escomiençu de la su erupción en Marçu de 1947 la coluna de flama i cenizas subió a 30.000 m i ubu algotras erupcionis en 1980 i 1981.

Climi Edital

 
Parqui Nacional de ökulsárgljúfur.

El climi islandés es oceánicu, marcau por la runcha entri la enfluéncia atemperá de la Corrienti del Gofu i el fluju de los frentis polaris.

La costa sul, sometía al empuji de los cheirus marinus, non tien unus invielnus, en términus de temperatura, demasiau rigurosus, teniendu en cuenta la su latitú. La temperatura meya nel mes de jeneru es de 0 °C en Reykjavik (11 °C en júliu, meya anual de 5 °C aprossimadamenti).

Las precipitacionis anualis asciendin a 775 mm, repartiéndu-se a lo largu e 150 días al añu. El noresti es una zona seca por estal nuna zona de sombra pluviométrica (las montañas del centru del paús l'aíslan delos cheirus úmedus del sulesti).

Demografia Edital

 
Reykjavík
 
Vestmannaeyjar

Al añu 2007, Islándia tien una puebración de 301.931 abitantis. La esperança de via es de 80 añus. El 99.9% de la puebración está alfabetiçá. El promeyu d'ijus por mujel es de 1,91.

La naturaleza aislá d'Islándia á supuestu una tasa d'enmigración i una diversidá henética mu limitás a lo largu de cientus d'añus.

La similitú genética de los islandesis es, ogañu, motivu d'estuyu, puestu que tantu el aislamientu nuna isla apartá comu las condionis climáticas de la mesma hizun que la endogamia huera emportanci i ogañoti tolos islandesis puein consideral-se descentientis de los mesmus antiguus i por tantu parientis en mayol o menol media.

Los islandesis palran islandés, una luenga escandinava, a la que forfesan muchus cuidiaus ena introcución de nuevas parabras i qu'á premaneciu envariabli dendi que los primerus colonus chegun a la isla, de mó que ogañoti cualesquiel islandés puei leyel nel original i sin problemas las Sagas Islandesas, que son escritus del sigru X.

Ena su grandi mayoria, son luteranus, peru bien es verdá qu'en Islándia ái completa libertá relihiosa, i algotras congregacionis protestantis i el catolicismu tamien estan presentis. La mas emportanti congregación religiosa, i la que más desegia creció en 2003 hue l'Ásatrúarfélagið, o Comuniá Ásatrú, que revivi la religión pre-cristiana d'Islándia.

La composición étnica ogañoti (2007) es la siguienti :

  • Uropeus: 99,0% (Islandesis 95,4% + algotrus uropeus 3,6%)
  • Asiáticus: 0,6% (mayoria de hilipinus)
  • Americanus: 0,3% (mayoria d'estauniensis)
  • Africanus: 0,1% (mayoria de marroquís)

Estoria Edital

Escomiençus Edital

Islándia hue coloniçá por vezi primera por inmigrantes noruegus i celtas, prencipalmenti escocesis i alogu endespués tamién por mongis irlandesis que vinun a estendel el cristianismu nestas tierras, enos caberus del sigru IX i duranti el sigru X.

Tien el parlamentu activu más antiguu del mundu, el Alþingi, que hue estableciu nel añu 930.

Edá Moerna Edital

Islándia hue endepéndienti duranti mas de tres sigrus, endespues de los cualis hue gorberná por Noruega i Dinamarca, holmalmenti comu una colónia de la corona noruega hata 1814, que hue quandu los réinus unius de Dinamarca i Noruega se despartan por el tratau de Kiel, i Islándia escomençó a sel una dependéncia danesa.

Endependéncia Edital

La uripción del volcan Askja en 1875 devastó la economia islandesa i causó habrina general. Por cuasi un cuartu de sigru, el 20% de la puebración emigró, prencipalmenti a Canadá i a los Estaus Unius.

El gobiernu danés le otrogó un grau chiqueninu d'autonomia en 1874 i en 1918 una endependéncia i soberania sobri asuntus internus similaris a los que podia tenel un protectorau. Las relacionis esteriois i la defensa sigierun por habu dela autoriá danesa i el rei dessi pais siguiço siendu el soberanu d'Islándia hata 1944 en que se hundó la Repúbrica d'Islándia.

Economia Edital

 
Calli de Reykjavík

La economia d'Islándia es de tipu capitalista, apaecia a la dotrus paisis nórdicus, con preséncia del estau nel bienestal social. La tasa de paraus es bajina.

La economia del país es modesta, dependi en gran parti de la pesca i endustias relaciónas con ella, que son responsablis de cuasi el 70% de las esportacionis. El estau de la economia nacional dependi muchu del mercau de los produtus d'origin marinu.

Algotras juntanillas emportantis de la esportación son l'aluminu el hierru-silíceu, equipamientus pal procesamientu de produtus maritimus i lana. El comerciu esteriol desempeña un papel emportanti ena economia d'Islándia. Esportacionis i importacionis valin ca una, a un terciu del PIB. La mayol parti de las esportacionis van a paral a los Estaus Unius, pa Japón i algotrus paisis.

Islándia desfruta de huerça heotérmica comu recursu energérticu pa tolas sus actividais, por mol de su assitiamientu, nun territóru achipotau de volcanis.

Transportis Edital

 
Típica señal e tráfico d'Islándia señaliçandu caminus a las granhas.

Ya que non dessistin líneas de ferrocarril en Islándia el transporti terrestri se realiça por destintas carreteras, en total ain 13.028 de quilómetrus de vias, 4.343 dellus pavimentaus i 8.685 sin pavimental, estu es debiu a que nel invielnu el tráficu pol meyu de la isla es imposibili, por mol se las incremencias sel tiempu i hazin mu dificultosu i inútil el asfaltau de dichas carreteras. Dentre ellas la primereriça es la carretera de circunvalación, nombrá Hringvegur.

Tamien Islándia tien albondu pueltus pa el transporti marítimu, comu los d'Akureyri, Hornafjörður, Ísafjörður, Keflavík, Raufarhöfn, Reykjavík, Seyðisfjörður, Straumsvík, Vestmannaeyjar.

Cultura Edital

L'alabán d'islandesis famosus encluyi a la cantanti pop Björk, la banda de post rock Sigur rós i el escribiol Halldór Laxness, ganaol del Prémiu Nobel de literatura en 1955.

Entovia son ciadanus islandesis l'antañu campeón mundial d'ajedré Bobby Fisher i el tocaol de pianu Vladimir Ashkenazy, que adoptó la nacionaliá islandesa nel añu 1972.

La tasa de lectura en Islándia es de las mas elevás del mundu.

Endentru de la socieá i cultura islandesas s'alcuentran mugeris en posicionis destacás del gobierlnu i nel mundu de los negocius i contráriu a lo que passa en otras socieais del norti d'Uropa las mugeris islandesas mantienin el su apelliu endespues de casal-se

Islándia tien pola nochi una via mu animá. El centru de Reykjavík tien albondu baris ondi a menú puein alcontral-se bandas de música tocandu en directu.

Los mayoris problemas socialis que tien el país tienin que vel con problemas derivaus d'alcolismu.

Atijus Edital

  •   En Commons ai conteníu multimedia sobre Islandia.


 
Paisis d'Uropa
 
Albánia | Alemaña | Andorra | Arménia | Áustria | Azerbaiyán | Bélgica | Bielorrússia | Bósnia Ercegovina | Bulgária | Cazastán | Chipri | Ciá del Vaticanu | Cosovu | Croácia | Dinamarca | Eslováquia | Eslovénia | España | Estoña | Finlándia | Fráncia | Geólgia | Grécia | Irlanda | Islándia | Itália | Letoña | Lístestain | Lituaña | Lussembulgu | Macedónia del Norti | Malta | Moldávia | Mónacu | Montenegru | Noruega | Paisis Baxus | Poloña | Portugal | Réinu Uniu | Repúbrica Checa | Rumania | Rússia | San Marinu | Sérbia | Suécia | Suiça | Turquia | Ucránia | Ungria