L´armonía musical e la céncia que estuya los efeutus que las diferentis rentamazionis de soníus prouzin en ser axuntás, bien seya de xeitu vertical (sonandu al empar) u orizontal (sonandu unu endispués l´otru nun mesmu contestu) por mé dela su relación matemática i física i la su asociación psicolóxica i coltural criyá alo longu delos siegrus de práutica musical.

El su Orixi Edital

L´orixi essautu l´armonía del modu´n que oguañu se gasta non e ciertu del to, peru se pué afirmar que´l tiraeru´l omi de mestura-los soníus la música que hazía de xeitu coerenti i estéticu vien dendi antigu. Mesmu la pieça más antiga entovía conservá, l´Inu Urrita númberu 6, ya l´amuestra. Dendi antoncis la muestra armonía tien evolucionau abondu ata llegar ala contemporania, que se pué dizir que prenicipió a dessistir allá pal siegru VII o VIII cola criyación delos mous griegus moernus.

El Acordi Edital

El acordi se trata dela uniá fundamental ena que se basa l´armonía musical uropea. Istoricamenti s´á apescau comu´n conxuntu de tres notas que, cachipegás, horman una sensación o color armónicu común crassificau normalmenti endrentu la denominación xeneral de mayori, minor, disminuyíu o aumentau. Esti conxuntu e enhormau por tres notas: la raís, la tercera i la quinta, las cualis múan ena su distancia enti ellas sigún seyan d´una u otra caliá, comu s´amuestra de siguíu:

Acordi Mayori Edital

Enhormau pola su raís, la su tercera mayori i la su quinta xusta. Tien un tonu abiertu (angunus dirían "relochu") que presta abondu palas sonoriáis lixeras, outimistas i comparantis. El su sonar ensitiáu nel contestu del cuartu i quintu grau una escala mayori cualisquiera determina al oíu la caliá dela cravi que está a sentir.

Acordi Minor Edital

Enhormau pola su raís, la su tercera minor i la su quinta xusta. El su sonar se carauteriza por ser más escuru i de soníu más pechau que non el del mayori. Esti tipu de soníu se debi apescar comu la contraparti del mayori. Dambus tienin l´intervalu de quinta xusta, peru son desapartaus pol hechu de tener terceras diferentis. El su sonar ensitiáu nel contestu del cuartu i quintu grau una escala minor cualisquiera determina al oíu la caliá dela cravi que está a sentir.

Acordi Disminuyíu Edital

Enhormau pola su raís, la su tercera minor i la su quinta disminuyía. Esti acordi, simétricu en tolos sus intervalus, poseyi un soníu disonanti abondu i conhusu. Estu premiti al acordi esti gasta-si pa ressolver ala tónica nun movimientu de tensión-repossu que á síu el motor prencipal la armonía funcional dendi hazi siegrus. Nela escala mayori i minor armónica s´atopa naturalmenti en costruyir un acordi dendi´l séutimu grau.

Acordi Aumentau Edital

Enhormau pola su raís, la su tercera mayori i la su quinta aumentá, e l´únicu delos cuatru tipus que non s´alcuentra en denguna delas escalas convencionalis, lo que senifica que pa gasta-lu e mester dimuta-las notas naturalis duna escala minor o mayori. Estu, axuntau col hechu dela su simetría, da'l acordi un sonar mu propriu i especial que pu'enhuncionar las vezis de dissonancia endispués ressuelta i en otras ocassionis comu soníu solu.

El Entrevalu Edital

S'intendi por entrevalu la distancia que dessisti enti dos notas musicalis. Los dos entrevalus sobri los que se hundamienta el sistema d'organización oicidental armónicu sonin el semitonu i el tonu. El semitonu e la distancia más chica que dessisti nel sistema uropeu i pue intende-si comu la nota imediatamenti siguienti a otra nun pianu o, siendu más precissu, e'l entrevalu que correspondi ala distancia de 100 cents.