|
== Geografía ==
El conceutu uropeu delos continentis, hormau dendi la Antigüedá, enseñala qu'Asia es unu delos tres continentis grandis conocíus n'aquellus tiempus (junta África i Uropa), enque'l deslindaeru no es cosa cenzilla. Polo generalregulal, se considera qu'Asia espiença, por arriba, a partil delos Montis Uralis (ogañu en [[Russia]]) i remata nel Entalli de Bering, que dessepara Asia d'[[América]]. Pol sul, la lindi s'assitia nel Entalli delos Dardanelus, entri [[Grecia]] i [[Turquia|Turquía]], mesmu nel Mari Roxu, al lau dela Península Arabi. PorPol salienti s'atopa cona lindi natural del Oceanu Pacíficu, que la dessepara d'[[Oceania|Oceanía]].
Ai qu'echal en cuenta que, sigún estus avíus, Asia es, por mu poquinu, el continenti más grandi'l del mundu, con 44.580.000 <small>km²</small> de superfici, tuviendu [[América]] 42.550.000 <small>km²</small>. Hueraparti, contieni quasi'l 60% dela puebración mundial.
=== Terrenu ===
=== Ríus ===
En Asia poemus alcontral angunus delos ríus más emportantis del mundu, briçu de grandis cevilizacionis estóricas. L'[[Eufratis]] i el [[Tigris]], n'Orienti Meyu, dierun nacencia alas colturas i puebrus mesopotámicus. Ena [[La Índia|India]], el [[Ríu Gangis|Gangis]], de 2.525 km, ajunta al su alreol millonis de pressonas qu'án entangau'l su pensaeru, la su horma de vidavevil i las sus esperanças a partil del ríu esti; l'[[Ríu Indu|Indu]] sostribó los primerus estaus dela Antigüedá nel [[Sucontinenti Indiu]]. En Russia atopamus angunusvarius delos ríus más longus del mundu, gelaus n'angunas zonas duranti güena parti del añu; son el [[Lena]] (4.270 km), el [[Ríu Yenisei|Yenisei]] (4.750 km) i el [[Ríu Obi]] (4.100 km). Enos grandis eralis del centru d'Asia ain unus pocus de ríus qu'abocan en lagus del interiol, comu'l [[Ríu Sir Daria|Sir Daria]] i el [[Ríu Amu Daria|Amu Daria]]. I pa arrematal, China cuenta conos ríus más longus d'Asia, nacíus enas sierras ocidentalis del país, acorrin una milenta de quilómetrus ata llegal ala mari orental. Son el [[Ríu Yangzi|Yangzi]] (6.400 km), el [[Ríu Amarillu]] (5.650 km) i el [[Ríu Amul]] (3.520 km i raya natural entri China i Russia).
=== Clima ===
Los climas tempraus más típicus son el continental, mayolmenti, i el mediterrániu, menus presenti. El clima continental s'atopa ena Siberia. Los iviernus son secus i fríus, i los branus calorosus i una mijina úmidus. El clima mediterrániu, que dessisti ena costa de Turquía, Siria i Palestina, es conocíu polos sus iviernus suavis, las lluvias escassas i pocu apreviniblis, i los branus calenturientus.
Nel apartiju de climas fríus namás qu'atopamus que los d'alta montaña, presentis eno altu delas enormis sierras asiáticas, i el clima polal, típicu delas costas qu'están cerca'l Árticu.
|
