Avissu
Esti endilgui ebi sel revissau por un corretol.
Irlanda
Bandera d'Irlanda Escú d'Irlanda
Assitiamientu d'Irlanda
Lengua oficial ingrés, irlandés
Capital Dublín
Presindenta Michael D. Higgins
Primera Menistra Micheál Martin
cumprimentu
 - Total
 - % augua
Posición 117ª
70.273 km²
2%
Puebración
 - Total (2007)
 - Densidá
Puestu 122º
4.234.925
57 ab/km²
PIB
 - Total (2005)
 - PIB/capita
Posición 50ª
164.190 millonis e US$
40.610 US$
Monea euru
Inu Amhrán na bhFiann
Domeñu Internet .ie
Códigu telefónicu +353
Biembru de: UU, ONU, OTAN, OCDE, OSCE

Irlanda (Ireland, en ingrés; Éire [ˈeːrʲə], en irlandés), es un país del noroesti d'Uropa que holma parti de la Unión Uropea (UU).

El su territóriu abada aprosimamenti cincu sestus de la isla d'Irlanda. El algotru sestu restanti preteneci a Irlanda del Norti, una región almenistrativa del Réinu Uniu i parti de la província estórica del Ulster.

Geografia Edital

 
Irlanda dendi satéliti.
 
Costa d'Irlanda.


La isla s'assitia al noroesti d'Uropa, haciendu parti del archipiélagu británicu.

El comprimentu de la isla es de 84.421 km², de los cualis un 83% (apros. cinci sestus) pretenecin a la Repúbrica (70,280 km²) i el restu constituyin Irlanda del Norti. Está arrodeau al oesti por el Océanu Atlánticu, al noresti por el Canal del Norti. Al esti s'assitia el Mari d'Irlanda el cual ajunta el océanu via suloesti, con el Canal de San Jorgi i el Mari Celta. La costa oesti d'Irlanda está holmá ena su mayol parti por repechonis i montañas bajeras (el puntu mas cimeru es el Carrauntoohill[1] de 1,041 m). El enteriol del país es relativamenti chanu, atravesau por tozus comu el riu Shannon i muchus otrus i grandis lagus. El centru del pais está bañau en parti por el tozu Shannon, i contieni grandis áreas acenagás, gastás pa sacal i proucil turba.

La su geografía s'alcuentra acientá polos montis Donegal, Wicklow, Mourne, Mac Gillycuddys Reeks i prencipalmenti por la su cumbri mas tarangalla: el Carrauntoohill (1.041 metrus). Amás tien numerosus lagus entri los que destacan el Neah, el Erne i el Corrib. Los tozus más emportantis son el Shannon, el Blackwater, el Barrow i el Bann. Las costas que arrodean la isla acostumbran sel mu recortá con fiordus i penínsulas, especialmenti al oesti.

Climi Edital

Las temperaturas de la zona son muás por el Frenti Atlánticu norti i es relativamenti suavi. Los Vranus son raramenti mu cálius (las temperaturas solu escedin los 30 °C una vez ca 10 añus, anque suelin llegal a los 29 °C muchus Vranus, solu yela ocasionalmenti n'invielnu (temperaturas inferiores a -6 °C no son abitualis). Las precipitacionis son mu comunis, con mas de 275 dias de lluvia en muchas partis del país.

Demogafía Edital

 
Calli de Derry.

Irlanda es unu de los paisis d'Uropa con la tasa de nataliá más elevá (17‰), i unu de los mas altus endicis de crecimentu de la puebración (0,5%). Tamién contrasta conel restu d'Uropa pola juventú de la su puebración i el baju endici d'urbaniçación que solu es del 58%.

Puebración: 3.878.000 (2002).

Estimación pa el añu 2015: 4.410.000 (2000).

Crecimentu anual estimau pa el 2015: 1,0 % (2000).

Crecimentu urbanu: 1,5 % (2000).

Ijus por mujel: 2,0 (2000).

Las prencipalis ciais son la capital Dublín ena costana esti, Cork nel sul, Limerick, Galway ena costana oesti, i Waterford ena costana suresti.


Lenguas Edital

 
Lugaris enos que se parla Gaélicu

Las lenguas oficialis son el irlandés (Irish) o tamién llamau Gaélicu, idioma celta nativu, i el ingrés, el cual es descritu constitucionalmenti común idioma oficial secundáriu.

Deprendel irlandés es obrigatóriu ena educación, anque el ingrés es ampliamenti predominanti. Las señalis públicas son generalmenti bilinguis i dessistin tamién medius nacionalis en irlandés.

La puebración que preteneci a comuniais de palra predominantementi irlandesa (los Gaeltacht) s'alcuentra limitá a solu unas decenas de milis de personas en bolsas aislás, prencipalmenti acia la costana occidental, comu puedi versi nel mapa. En total se calcula que ai unus 200.000 palrantis nativus de Gaélicu en Irlanda, prencipalmenti enas zonas ruralis, osea un poquininu más del 2% de la puebración de la isla.

Puestu qu'el gobielnu de la Repúbrica requieri que los residentis estuyen la luenga enas escuelas públicas, muchas personas sabin chascal el irlandés comu segundera luengua. La mayoria de la genti tieni, polo menus, una entendeera heneral dela luengua. Anque el idioma prencipal d'Irlanda es el ingrés, a lo luengu de la isla (i especialmenti enus Gaeltachtaí) ai várius periódicus, revistas i radioemisoras disponiblis en irlandés. Tamién, dendi 1996 ai un canal de televisión ena luenga irlandesa llamau Teilifís na Gaeilge (Televisión en Irlandés) o TG4.

Dendi el 1 jeneru de 2007 el Irlandés es tamién unu de las luenguas oficialis i de labutu ena Unión Uropea.

Religión Edital

 
Catedral de Cork.

La Repúbrica d'Irlanda es oficialmenti un 92% católica romana, anque s'á produciu un descensu masivu ena asistencia a los servicius religiosus. Entri 1996 i 2001 l'asistencia regular a misa, previamenti ya en declivi, decayó dun 60 a un 48% (acia 1973 superaba el 90%) i fechun tos menos dos de los sus seminárius. La Elésia hue tamién dañá enus añus 1990 ebiu a una serii d'escándalus sesualis i cargus d'encubrimientu contra la su jerarquia. En 1995, endispues duna proibición d'alreol de 60 añus, los votantis decidun golvel a legaliçal el desapartaeru ena repúbrica.

La segundera elésia cristiana en númeru d'adetus, es la Elésia d'Irlanda que, al atrás abel esperimentau un descensu duranti la mayol parti del sigru XX, a ganau recientementi celigresis, sigún el censu de 2002, al igual que lo áan hechu otras denominacionis cristianas menoris i el Islam.

Comuniais judias vivun en Irlanda duranti la Eá Meya, i una comuniá sefardí s'asentó en Dublín en 1660.

Economía Edital

La economia de la Repúbrica d'Irlanda es chiquinina, modelna i dependienti del comerciu, con un crecimientu meyu dun 9% entri 1995 i 2001, huendu por tantu el pais desarrollau con mayol crecimientu del PIB. L'agricurtura, qu'en tiempus hue el setol mas emportanti tieni agora mu poquina emportáncia, compará cona endústria, qu'es la responsabli del 38% del PIB, cuasi el 80% de las esportacionis i ena que labutan el 28% de la puebración. Anque las esportacionis se mantengan comu el prencipal motol pa el grandi crecimientu de la economia irlandesa, esta tamién s'á beneficiau dun amuentu enus gastus de los consumidoris e duna recuperación ena inversion ena construcción i enus negócius.

A lo largu de la úrtima década el gobiernu irlandés á hechu una serii de programas economicus nacionalis con el pesque de controlal la inflación, bajal los tributus, reduzil el porcentaji que tien la enversión pública nel PIB, aumental la cualificación de la manu d'obra i promovel la anversión forita.

Irlanda s'ajuntó a los otrus 11 paisis de la UU nel lançamientu del euru en eneru de 1999. Este prencípiu de gran crecimientu económicu llevó a muchus autoris a llamal Irlanda comu el Tigri Célticu. La economia sintiu el impactu de la crisis mundial de 2001, en especial nel setol d'esportación i d'alta tecnologia; la tasa de crecimientu bajó hata cuasi la mitá.

Atijus Edital

  •   En Commons ai conteníu multimedia sobre Irlanda.


 
Paisis d'Uropa
 
Albánia | Alemaña | Andorra | Arménia | Áustria | Azerbaiyán | Bélgica | Bielorrússia | Bósnia Ercegovina | Bulgária | Cazastán | Chipri | Ciá del Vaticanu | Cosovu | Croácia | Dinamarca | Eslováquia | Eslovénia | España | Estoña | Finlándia | Fráncia | Geólgia | Grécia | Irlanda | Islándia | Itália | Letoña | Lístestain | Lituaña | Lussembulgu | Macedónia del Norti | Malta | Moldávia | Mónacu | Montenegru | Noruega | Paisis Baxus | Poloña | Portugal | Réinu Uniu | Repúbrica Checa | Rumania | Rússia | San Marinu | Sérbia | Suécia | Suiça | Turquia | Ucránia | Ungria
  1. https://mountainviews.ie/summit/1/, puntu mas cimeru d'Irlanda